Özcan Toplan'ı kaybettik

Adapazarı'nın siyaset duayeni, uzun yıllar Adalet Partisi ve Doğruyol Partisi'nde İl yönetim kurulu üyeliği, Adapazarı Belediye Meclis üyeliği görevlerinde bulunan, Uzunçarşı esnafı Özcan Toplan bu sabah saatlerinde Kırklareli'nde kızının evinde kalp krizi geçirdi. Evdeki ilk müdahalenin ardından Kırklareli Devlet Hastanesi'ne kaldırılan Özcan Toplan kurtarılamadı.  Sakarya Üniversitesi Öğretim Üyesi Prof. Dr. Özkan Toplan'ın da da babası olan Özkan Toplan'ın vefat haberi sevenlerini yasa boğdu. 84 yaşında hayata veda eden Özcan Toplan'ın cenazesi yurt dışındaki Hasan Toplan'ın yetişebilmesi için Cuma günü, Orhan Cami'de kılınacak  Cuma ve cenaze namazı sonrası defnedilecek.  Cenaze bugün Adapazarı'na getirilecek. 

Merhuma Allah'tan rahmet sevenlerine sabır dileriz. 

ÖZCAN TOPLANLA SON RÖPORTAJ

Fahri Tuna, geçtiğimiz yıllarda Uzunçarşı’nın simgesi Özcan Toplan’a Adapazarı’nı 40 soruda anlatmasını istemişti. Gelin Uzunçarşı’nın duayenlerinden Özcan Toplan’ın anlatımı ile Adapazarı’nın eski yapısını bir kez daha hatırlayalım.

1-Adapazarı

Yaşanacak belde; her şeyiyle… İklimiyle, zenginliğiyle, büyük merkezlere yakınlığıyla, yeşiliyle, mavisiyle…

2-Adapazarı ve çarşılar

Adapazarı demek çarşılar demektir zaten. Uzunçarşı, Ayakkabıcılar Çarşısı, Tenekeciler Çarşısı, Bakırcılar Çarşısı, Kasapçılar Çarşısı, Kapalıçarşı…

Adapazarı'nın nabzı eskiden çarşılarda, en başta da Uzunçarşı'da atardı. Eskisi kadar olmasa da, hâlen de öyledir.

3- Uzunçarşı

Uzunçarşı, Adapazarı'nın beynidir, noktasıdır, merkezidir. Tabi bu benim çocukluğumun ve gençlik yıllarımın yani 1950, 60, 70'ler için geçerlidir. Ticaretin dengesiydi. Dışarıdan gelen Uzunçarşı der, buraya gelirdi. En çok manifatura ve tuhafiye, iki tane de sarraf dükkanı vardı. Yüzde doksan dokuzu kumaş, manifaturaydı.

4- Uzunçarşı tüccarları

Berközler, Uzeller, Yünüaklar, Kundakçıoğulları, Sakallıoğulları, Karagülleler, Ramis Elgin, Ömer Canlı, Asım Aydın, Ali Asker, Karalar, Alicanlar, Akaylar, Ali Pakerler… ilk aklıma gelenler. Ben diyeyim 60, siz deyin 70 manifaturacıydılar. Baştan sona kadar.

5- Uzunçarşı'da manifaturacılık niçin yaygındı?

Çarşı olarak en güzel, en gözde çarşı Uzunçarşı'ydı. Sonra manifaturacılık, gözde ve temiz meslekti. 1975'lere kadar konfeksiyon, hazır giyim pek yoktu. 1980'ten sonra yaygınlaştı hazır giyim. Hazır giyime kadar en geçerli meslek manifaturacılık, en saygın meslek manifaturacılık-tı. Hâlâ da saygın ve geçerlidir mesleğimiz.

6- Yünüaklar

Uzunçarşı'nın önde gelen ismiydiler. Şimdi Akay'ların berisinde Odabaş'ın yerindeydiler. İyi tüccardılar. Yünüaklar o dönemin en saygın tüccarlarıydılar. Hilmi ve Hasan Yünüak, iki kardeş işletirdiler. Boşnak kökenliydiler.

7- Sakallıoğlullar

Şu anda Akçan'ların bulunduğu yer Sakallıoğullarındı. Üç kardeş Mustafa, Sabri ve Kenan Sakallıoğlu işletirlerdi. Sabri Sakallıoğlu, İdmanyurdu Spor Kulübü'nün de başkanıydı.

8- Pakerler

Ali Paker'in manifatura dükkanı. Şimdi Akçanlar'ın karşısında- kuyumcunun olduğu yerdeydi. Oğulları ve Sabri ve Saldıray Paker işlettiler bir vakit. Sonra Uzunçarşı'nın sonuna doğru (Gümrükönü'ne doğru) İzzet Şükrü Enez'in tuhafiye dükkanına geçtiler, işlettiler. Üsküplüdürler.

9- Uzeller

Hamdi Uzel'in manifatura dükkanı şu anda Kuyumcu Platin Ahmet'in olduğu yerdeydi. Hamdi Uzel Sakaryaspor'un da kurucularındandır. O günün şartlarında iyi tüccardırlar. Boşnak kökenliydiler.

10- Ali Asker

Ali Asker'in kumaş mağazası şimdi Akay'ların olduğu yerdeydi. İki tane oğlu vardı Dara ve Feridun. Şu anda İstanbul'dalar. O günün Adapazarı'nda kumaş bir bunlarda bir de Berköz'lerde vardı. Erkek kumaşı satarlardı. Altınyıldız, Kula, Merinos ve İngiliz kupon kumaşları revaçtaydı. Acem'diler.

11- Berközler

Babaları Kazım Şakir Berköz'dü. Eski Kuvayı Milliyecilerdendi. Arifiye'de çiftliği vardı. Oğulları İzzet, Cihat, Fuat dükkanda dururlardı. Erkek kumaşı satarlardı. Beyaz palapıyık, hoş sohbet insandı Kazım Şakir amca. Boşnak kökenliydiler.

12- Ömer Canlı

Dr. Sadık Canlı'nın babasıydı. Saygın bir insandı. Kravatsız filan hiç dolaşmazdı. Avcılık hobisi de vardı. Kumaş ticareti yapardı. Boşnak kökenliydiler.

13- Akaylar

Ali Asker, Akayların kiracısıydı, 1960'larda Ali Asker'in yerinde Akaylar manifaturacılığa başladılar. Gündüz ve Oğuz Akay kardeşler işlettiler. Dört dörtlük insanlardır.  Hendek Türküdürler.

14-Aldinçler

Babaları Mustafa Aldinç işletirdi, daha sonraları Suat Aldinç işletti, bir süre sonra da İstanbul'da kumaş ticaretine başladı. Boşnak kökenliydiler. Suat çok iyi basket oynardı.

15- Karagülleler

Hem sarrafiye, hem manifatura dükkanıydı Karagüllelerinki. Uzunçarşı'nın göbeğindeydi – şuanda gelinlikçi Vahit'in olduğu yerde- dükkanları. Kamil Karagülle işletirdi. İki tane oğlu vardı, Turan ve Metin Karagülle. Metin Karagülle 1960'ların başında Kapalıçarşı'yı yaptı. Dört dörtlük insanlardı. Yerliydiler.

16-Karalar

Süleyman Kara, oğlu Tahsin, Nazım, Kazım Kara işletirlerdi. Ziraat Bankası'nın hemen aşağısında manifatura dükkanları vardı. Gürcü kökenliydiler.

17- Sarraf Mehmet Efendi

1950 ve 60'larda Adapazarı'nın bir numaralı sarrafıydı. Yani altın ticareti yapardı. O zamanlar beşibirlik ve sarı lira meşhurdu. En kıymetli Reşat altını, sonra da Hamit gelirdi.

18- Uzunçarşı'da Ticaret Ahlakı

Dostluk vardı, ahlak vardı, birbirine saygı vardı. Hiç kimse birbirinin hakkında tecavüz etmezdi, ihtiras yoktu. Birbiriyle yardımlaşma vardır.

19- Uzunçarşı'da Ticaret Prensipleri

Pazarlık, yalan dolan yoktu. Senet menet yoktu o zamanlar; bazı köylüler paralarını bankaya değil, bazı tüccarlar verirler, lazım oldukça alırlardı. Yani güven üst düzeydeydi… Sabah namazından sonra dükkanlar açılırdı Uzunçarşı'da. Dükkanların önlerinde camekanlar yoktu, mangallar yakılırdı, mangal yakma yarışı yapılırdı. Dükkanlar o zaman mangallarla ısıtılırdı. Akşam ezanıyla da dükkanlar kapanırdı. Genelde açık hesaptı. Veya senetti.

20- Uzunçarşı'da siyaset

Uzunçarşı esnafı ağırlıklı olarak Demokrat Partiliydi, Karalar, Berközler, Ömer Canlılar, Alicanlar.. Halk Partiler: Ali Pakerler, Kundakçıoğlulları, Aldinçler, Sakallılar… Ağalar, ağırlığı olanlar Halk Partili, ekonomik durumu mütevazi olanlar Demokrat Partiliydiler. Uzunçarşı manifaturacılarından bir Güngör Hun iki dönem AP Sakarya Milletvekili oldu. Manifaturacı Hacı Faruk Girişken, Demokratik Partiden İl Genel Meclis üyeliği yaptı. Dört tane de Belediye meclis üyesi çıktı Uzunçarşı'dan: Osman Köseoğlu (AP), Tahsin Kara (YTP), Özcan Toplan (AP) ve Alican Atak (RP)…

21- Baha Hun

1957-60 arası Demokrat Parti Sakarya milletvekilidir. Aslen merkez Adliye Köyü'nden Çerkez'dir. Babasına Topal Rıza derlerdi, Soğanpazarı'nda zahire ve koza ticareti yaparlardı. Mehmet Yöntem'in kız kardeşiyle evlidir. Fevkalade iyi bir adamdı. Şahsen tanırdım. 1960 İhtilali sonrasında politikayı uzaktan izledi.

22- Tacettin Barış

O da, DP'den 1957-60 arası Sakarya milletvekiliydi. Avukattı. Hanımı hakimdi. 1960 sonrası bir daha siyasete girmedi.

23- Ekrem Alican

Benim gençliğimde Demokrat Parti milletvekiliydi. 1960 İhtilali sonrasında Yeni Türkiye Partisi'ni kurdu. 2 dönem Sakarya milletvekili seçildi. İnönü Hükümetinde (1961-64) Başbakan Yardımcılığı ve Maliye Bakanlığı yaptı. İkizce köyünden Çerkez'dir. Beyefendi bir adamdı. Sakarya'nın yetiştirdiği ender insanlardan biriydi.

24. Dr. Nuri Bayar

Adapazarı'nın yetiştirdiği ve yeri şu anda doldurulamayan bir siyaset adamıdır benim nazarımda. Yoğurtçu Nazmi'nin yani mütevazı bir esnafın oğludur. İstanbul'da okudu, tıp doktoru oldu. İstanbul Valisi ve Belediye Reisi Kemal Aygün'ün kızı Baysal hanımla evlendi. İki ihtilal arasında 1961, 1965, 1969, 1973, 1977 seçimlerinde beş dönem AP Sakarya Milletvekilliği, iki defa da Sanayi Bakanlığı, parti genel sekreterliği yaptı. Kosova kökenli Arnavut asıllıdır. ‘Sakarya'nın Kenedyisi' derlerdi ona, Ankara'da bürokrasi üzerinde büyük ağırlığı olan, müstesna biriydi bizim için. Çok güzel hitabeti vardı, çok okurdu. ‘Bilesin diye söylüyorum' cümlesini sık kullanırdı. İkna kabiliyeti çok yüksekti, yakışıklıydı çok. Mehmet Ali ve Uğur adlı iki oğlu vardı, Mehmet Ali siyasete çok yatkındı küçüklüğünden beri. Bir gün –hiç unutmuyorum- onların enişteleri Adapazarı Tekel Müdürü Güngör bey vefat etti, iki kardeş eniştelerinin cenazelerine gelmişlerdi. Mehmet Ali o günlerde Cumhurbaşkanı Süleyman Demirel'in danışmanı, Uğur da Devlet Planlama Teşkilatı Müsteşarıydı. Uzunçarşı başında karşılaştık, Uğur, ‘Özcan abi, hiç gelmiyorsun' dedi, ben de ‘Uğur, size ulaşmak cennete ulaşmak kadar zor' dedim, gülüştük. İkisi de altın ayarında, pırıl pırıl çocuklardır.

25. Ali Necdet Güven

Dürüstlüğün kitabını yazan adamdır; siyaset hayatıyla da mesleğiyle de. Demokrat Parti zamanında 1955-60 arası Adapazarı Belediye Başkanıydı. 1973 ve 77 belediye seçimlerinde, birlikte AP'den belediye meclis üyeliği yaptık. Ondan hem biz çok şey öğrendik, hem meclis. Yalanı dolanı yoktu. Onun gibi başkanlar, meclis üyeleri kalmadı şimdi.

26. Güngör Hun

Onun Behçet Deryaoğlu ile yaptığı ve 5 oy fazla alarak AP Sakarya İl Başkanı olduğu 1968'den beri dostluğumuz, beraberliğimiz devam ediyor. Uzunçarşı'da -şu anda tuhafiyeci Kadir Topal'ın karşısında- babası Halit Hun manifaturacı esnafıydı. Güngör de babasının yanında yetişti. Aslen Adliye köyünden Çerkez kökenlidir. Baha Hun'la amca çocuklarıdır. Siyasete girince de kardeşi Mehmet Zaman Hun devam ettirdi. 1969 ve 977 seçimlerinde iki dönem AP Sakarya Milletvekili seçildi. Teşkilat üzerinde gayet ağrılığı olan, dürüst biridir. Çok vefalıdır. Faal siyasetten ayrılalı otuz iki sene geçmesine rağmen hâlâ eski dostlarının iyi ve kötü gününde iştirak eder. Arar sorar. Meselâ beni bugün yine aradı, telefonla.

27. Selahattin Gürdrama

Türkiye siyasetinde 1961-80 arası etkin Adalet Partisi'nin Sakarya teşkilatında gruplaşmalar şöyleydi: Nuri Bayar – Behçet Deryaoğlu, Osman Salihoğlu-Selahattin Gürdrama, Güngör ve bizlerdik. Adapazarı  Belediye Başkanı Vedat Önsal, Başbakan Süleyman Demirel tarafından 1966 yılında Devlet Demiryolları Genel Müdürlüğü'ne atanınca, yeniden belediye başkanı seçmek icap etti. Ben de o zaman AP İl Gençlik Kolu Başkanıydım. Latif Aruca da merkez ilçe başkanıydı. Funda Düğün Salonu'nda ön yoklama yapıldı. İbrahim Kangal'a karşı bizim desteklediğimiz Selahattin Gürdrama ön seçimi kazandı, aday oldu. Ardından seçimle belediye başkanı oldu. İki sene sonra normal belediye seçimini de kazandı. 1977 seçimlerinde ise AP Sakarya milletvekili seçildi. Aslen Selanik Drama göçmenidir. Çok aktif bir insandı.

28. Muslihiddin Gürer

Geyveliydi, avukattı, bir dönem Adalet Partisinden milletvekilliği yaptı, ağzı iyi laf yapardı.

29. Meziyet Sevim Sözer? 1973 senesinde Adalet Partisi adayı Behçet Deryaoğlu'nu beş yüz otuz oy geçerek CHP'den Adapazarı Belediye Başkanı oldu. Belediye meclisi ise 16 CHP, 16 AP, 3 MNP, 1Demokratik Parti üyelerinden oluştu. Adapazarı tarihinde ilk bayan belediye başkanı oydu. Avukattı. Kocası Dr.Turgut Sözer'in de etkisiyle CHP Grubuyla ters düştü. Av. Ünal Ozan, Av. Muhip Saim Emiroğlu ve Av. Cemal Sakarya'nın başını çektiği CHP Grubu, gensoru verdiler. ‘Kör istemiş bir göz, Allah vermiş iki göz' misali, AP Grubu olarak biz de gensoruyu destekledik ve Ankara'daki yetkili kurullar Meziyet hanımı düşürdü. İki yıllık süre ancak dolmuştu, belediye meclisi aynen duruyordu, yeniden belediye başkanlık seçimine gidildi.

30. Behçet Deryaoğlu

Meziyet hanımın gensoru ile belediye başkanlığından düşürülmesi üzerine seçime gidildi. AP olarak da biz ön yoklama yaptık. İki aday çıktı: Ali Necdet Güven ve Behçet Deryaoğlu. Bizim grup Behçet beyi destekledi ve kazandık. Belediye Başkanlığına CHP'den Av. Cemal Sakarya, AP'den yani bizden Behçet Deryaoğlu aday oldular. Beş bin küsur reyle biz yani Behçet Deryaoğlu seçimi kazandık. İki yıl süreyle Behçet Bey, başarılı bir belediye başkanlığı yaptı. Adapazarlıları (cadde ve sokaklarını) asfaltla tanıştıran Behçet Deryaoğlu'dur. Lakabı da ‘Asfalt Behçet' olarak kalmıştır. Aslen Priştinalı olup Arnavut kökenlidir. Çok yardımsever, çok cömert biriydi. Teşkilata hakimdi. Dönemin milletvekilleri Nuri Bayar ve Güngör Hun'la iyi diyalog içindeydiler.

31. Ünal Ozan

1977 Belediye Seçimleri'nde Behçet Deryaoğlu'nu geçerek seçildi. 1989'da ise Erkal Etçioğlu ve Cevat Güven'i geçerek ikinciye seçilmiş oldu. Çok duygusal, hassas ve dürüst bir belediye başkanıydı. Adapazarı sevdalısıydı. Benim de çok yakın dostumdu.

32. Erkal Etçioğlu

Genç, dürüst, çalışkan, Adapazarı çocuğu bir belediye başkanıydı. Ünal Ozan ve Ahmet Neidim'e karşı 1984'te seçimi kazanmıştı.

33. Mehmet Gölhan

Ben Mehmet Gölhan'ı Sanayi Bakanı Nuri Bayar'ın müsteşarıyken tanıdım. Siyasette hiç beraber olmadık. Kendi halinde, daha çok bürokrat siyasetçi olarak siyaset yaptı. 1987 ve 1991 seçimlerinde DYP'den Sakarya Milletvekili seçildi.

34. Ahmet Neidim

Siyasi manada konuşuyorum: Ahmet Neidim, beni sırtında hacca götürse hakkımı ödeyemez. İhtilal sonrası siyasete dönülürken DYP'yi kuruyoruz. Necdet Güven vs. yasaklı. Genç, dinamik, avukat, heyecanlı diye biz merkez ilçe başkanlığına Ahmet Neidim'i destekliyoruz. Yasak kalkınca Ahmet Neidim'i yemeye çalıştılar. Bizim ekip Ahmet'in arkasında yer aldı. Önce merkez ilçe başkanlığı, ardından da Adapazarı Belediye Başkan adaylığına büyük destek verdik. Böylece DYP'den 1987 ve 1991'de milletvekilli seçilmesinin de önü açılmış oldu.

35. Nevzat Ercan

Hendek'ten Demokrat ve Adalet Partiden İl Genel Meclisi üyeliği yapan Mehmet Ercan'ın avukat oğludur. Dürüst ve heyecanlıdır. İyi hitabeti vardır. 1991 ve 95 seçimlerinde DYP'den milletvekili seçildi. Devlet ve Orman Bakanlığı yaptı.

36. Niyazi'nin Kahvesi

Kömürpazarı'nda havuzu geçince sağ tarafta Niyazi Kahyacık'a ait kahvehaneydi, Adalet Patisinin karargahıydı. Adı ‘Dut dibi'ydi. Akşamüzeri bütün partililer oraya gelirlerdi, çay kahve orada içilirdi. Bakanken dahi Nuri Bayar, Belediye Başkanı sonra da milletvekili Selahattin Gürdrama, Milletvekili Güngör Hun, Belediye Behçet Deryaoğlu oraya mutlaka uğrarlar, sohbet ederlerdi. Siyasetçi halkla o kahvehanede kaynaşırdı.

37. Özcan Toplan'ın ikinci katı

Uzunçarşı II. Geçitte bana ait manifatura dükkanının üst katında dostlarım sohbete gelirlerdi. Adalet Partisi ve DYP'nin iktidar günlerinde kulisler genellikle benim üst katta yapılırdı. Bakanlar, milletvekilleri, belediye başkanları, il ve ilçe başkanları sık sık orada kulis faaliyetlerinde bulunurdu.

38. Yenicami Grubu

Adapazarı'nda Adalet Parti siyasetinde ağırlığı olan gruplardan birisi de Yenicami Grubu denilen bir gruptu. Rafet Ürgüplü, Reşat Ürgüplü, Selahattin Yılmazer, , Şevket Konuk, Muhtar Şevket Dinç'in başını çektiği bir gruptu.

39. Adapazarı ve Siyaset

Geçmişi arıyorum. Geçmişte siyaset daha saygın, daha itibarlıydı bana göre. Bir Nuri Bayar'ın yeri doldurulamadı. Bir bakan bile çıkaramadık. Sakarya'mızın Ankara'da güçlü bir temsilcisi, bir lobisi de yok.

40. Adapazarı ve Ticaret

Uzunçarşı'da yüzlerce dükkandan, 2012 yılı itibarıyla bugün babadan oğla intikal eden sadece dört dükkan var:

1-Sefa Girişken, dedesi Hasan Girişken, babası Faruk Girişken'den devraldı.

2- Murat Uslu, babası ve dedesinden aldı devam ettiriyor.

3-Melih Gülseven, dedesi Abbas, babası Muammer Gülseven'den aldığı helvacılığı sürdürüyor.

4-Kolunsağ, babası Vahit ve dedesinin işini sürdürüyor. Maalesef en az bir asırlık Uzunçarşı ticaret kültürü artık can çekişiyor; bir türlü gelişemedi. Gelişmelere, zamana ayak uyduramadı. HABER...T54